Kaszel kenelowy – choroba psów schroniskowych i… wystawowych

Słowo „kennel” oznacza klatkę, kojec czy też po prostu sforę. Kaszel kenelowy określa więc chorobę, która występuje w miejscach, w których jest duże zagęszczenie psów, a standardy higieniczne nie do końca są zachowane. W takich warunkach wysoka zachorowalność wynika z bardzo łatwej drogi zakażenia.
Choroba dotyczy psów wystawowych, psów biorących udział w zawodach czy chodzących na grupowe szkolenia lub tresurę. Zagrożone nią są także psy przebywające w hotelach dla zwierząt, domach tymczasowych czy schroniskach. Można zatem stwierdzić, że choroba ta pojawia się wszędzie tam, gdzie po prostu przebywa większa liczba czworonogów, a narażony na nią jest każdy pies, który ma jakąkolwiek styczność z innymi przedstawicielami swojego gatunku. Jednak z własnej praktyki lekarskiej znam także przypadki występowania tej choroby w sytuacji, kiedy pies, jak zapewniał właściciel, nie miał bezpośredniego kontaktu z innymi psami, a jedynie w tym samym budynku sąsiedzi posiadali psy, najprawdopodobniej chore. Tak więc zdarza się, że chorują psy sąsiadujące ze sobą w tym samym wielorodzinnym budynku mieszkalnym. Warto dodać, że okres jesienno-zimowy to czas, kiedy zdecydowanie wzrasta liczba pacjentów z kaszlem psiarniowym. Jak objawia się ta choroba, czy jest ona poważnym zagrożeniem dla psa oraz czy da się przed nią uchronić?

Czynniki zakaźne

Zakaźne zapalenie tchawicy i oskrzeli u psów jest polietiologiczne, czyli wywołane przez wiele czynników zakaźnych. Do najważniejszych patogenów zalicza się psi adenowirus typu 2 (CAV-2), wirus parainfluenzy typu 2 (CPIV) oraz bakterie Bordetella bronchiseptica. Te ostatnie znajdują się w układzie oddechowym u ok. 30–50% psów klinicznie zdrowych, a jej obecność w nabłonku oddechowym sprzyja infekcjom wirusowym. To właśnie wirus parainfluenzy oraz B. bronchiseptica odgrywają kluczową rolę w rozwoju kaszlu kenelowego u psa, gdyż niszcząc nabłonek oddechowy, osłabiają miejscową odporność, co sprzyja nadkażeniu innymi patogenami. Infekcja ma najczęściej charakter mieszany, wirusowo-bakteryjny. Dodatkowe mikroorganizmy biorące udział w etiologii kaszlu nazywa się wtórnymi patogenami, a wymienia się wśród nich reowirusa, herpeswirusa, Mycoplasmę cynos, koronawirusa pantropowego i oddechowego, wirusa grypy psów, a nawet grzyby i pasożyty.
Etiologia choroby jest ważna dla zrozumienia obrazu choroby, możliwości leczenia oraz charakteru szczepień ochronnych. W różnych środowiskach chorych psów wtórne patogenny biorące udział w infekcji mogą różnić się między sobą. Bardzo trudno jest stwierdzić, jakie dokładnie wirusy wywołują chorobę w konkretnym przypadku. Zawsze jednak będzie w tym brał udział któryś z trzech wymienionych, podstawowych patogenów. Co więcej, rzadko kiedy wywołuje go tylko jeden z nich (opisywane przypadki dotyczą jedynie CPIV-2). Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, uważa się, że do wywołania choroby potrzebne są minimum dwa patogeny. Co ciekawe, rozprzestrzenianie się tych patogenów w środowisku jest wzajemnie od siebie niezależne.

Objawy choroby

Na chorobę tę może zachorować pies w każdym wieku. Objawy są bardzo charakterystyczne – dławiący, męczący, napadowy kaszel. Jest to kaszel bardzo dolegliwy – taki, przez który ani pies, ani właściciel nie mogą w nocy zasnąć. Klienci w poczekalni przychodni weterynaryjnej często denerwują się, że pies się czymś zadławił i że się dusi. To dlatego, że podczas kaszlu pies mocno pracuje tłocznią brzuszną, sprawiając mylne wrażenie, jakby nie mógł złapać oddechu. Chociaż kaszel ten bardzo męczy psa – przede wszystkim po wysiłku fizycznym, nagłej zmianie temperatury lub przy dużych emocjach – to nie jest dusznością. Salwy kaszlu mogą trwać nawet kilkanaście minut. Kaszel ten najczęściej jest bezproduktywny, czyli suchy, rzadziej zdarza się mokry, a według niektórych autorów jest on charakterystyczny tylko dla infekcji powikłanej. Krztuszenie, odpluwanie śliny, a nawet minimalny odruch wymiotny też nie są rzadkością. Może także pojawić się wydzielina w nozdrzach bądź worku spojówkowym, najczęściej o charakterze surowiczym bądź surowiczo-ropnym. Oprócz silnego kaszlu brak jest innych objawów ogólnych, a kliniczny stan psa jest dobry. Przy niepowikłanym kaszlu kenelowym nie powinna pojawiać się gorączka ani, jak wspomniano wcześniej, duszność oddechowa. Nie stwierdza się też zmian osłuchowych nad dolnymi drogami oddechowymi.

Sposób zakażenia

Okres inkubacji choroby określa się na czas od 2 aż do 30 dni, w zależności od rodzaju patogenów biorących udział w infekcji. Pierwszy kaszel pojawia się nagle, zazwyczaj po kilku dniach (1–3 dni) od kontaktu z chorym psem – po wspólnym spacerze, pobycie w hotelu czy też po wystawie. Droga zakażenia to droga kropelkowa, czyli wdychanie powietrza wraz z wydzieliną powstającą podczas kaszlu chorego psa. Ta wydzielina z dróg oddechowych przenosi się też z łatwością na ubraniach, butach czy miskach. Dzięki tak prostej transmisji infekcji choroba ta określana jest mianem wysoce zaraźliwej. Wystarczy wypicie wody z jednej miski czy powąchanie i obszczekanie się psów podczas zabawy. W przebiegu infekcji po dostaniu się patogenów do organizmu nie powstaje wiremia, a jedyny mechanizm obronny to miejscowa odporność błon śluzowych układu oddechowego.

Rozpoznanie

Lekarz weterynarii stawia rozpoznanie na podstawienie objawów klinicznych występujących u psa. Ważny jest też wywiad z właścicielem, aby dowiedzieć się, czy pies przebywał w ostatnim czasie w środowisku o większym zagęszczeniu psów. Nie ma dostępnych żadnych szybkich badań laboratoryjnych, które w 100% potwierdzałyby kaszel kenelowy. Stwierdzenie obecności w układzie oddechowym B. bronchiseptica nie jest jednoznaczne z postawieniem diagnozy, a badanie często daje wyniki fałszywie ujemne. Możliwa jest izolacja wirusów z dróg oddechowych, jednak badanie takie nie jest rutynowe. Teoretycznie można także określić wirusa, porównując miana przeciwciał fazy ostrej i po przechorowaniu. Obraz morfologii krwi oraz radiogram układu oddechowego również nie wykazują większych odchyleń od normy. Podczas badania klinicznego zauważa się tzw. kaszel reakcyjny, czyli odruch kasłania powstający w efekcie delikatnego podrażnienia krtani czy tchawicy. W diagnostyce różnicowej choroby wymienia się zadławienie, wymioty, duszność, poważne choroby serca czy inne choroby z układu oddechowego, na przykład bakteryjne zapalenie płuc czy nosówkę. Jeśli objawy są ciężkie, zaleca się wykonanie zdjęcia RTG dolnych i górnych dróg oddechowych oraz kontrolną morfologię krwi w celu wykluczenia innych możliwych chorób. W zaawansowanych przypadkach wykonuje się badanie popłuczyn z tchawicy lub z oskrzeli (posiew bakteryjny wraz z antybiogramem).

Leczenie i r

...