Chłonkopiersie – leczenie chirurgiczne

Chłonkopiersie (chylothorax) jest rzadkim zaburzeniem polegającym na gromadzeniu się chłonki w jamie opłucnej. Fizjologicznie chłonka powstaje w przewodzie pokarmowym, w trakcie procesu trawienia pokarmów i naczyniami chłonnymi transportowana jest do zbiornika mleczu (cysterna chyli) znajdującego się w jamie brzusznej w okolicy rozworu aortalnego przepony. Ze zbiornika mleczu chłonka płynie przewodem piersiowym (thoracic duct – TD), który łączy się z żyłą główną dogłowową. Chłonka niesie ze sobą substancje odżywcze, głównie tłuszcze, limfocyty i przeciwciała. W przypadku kiedy chłonka nie przepływa przewodem piersiowym, tylko zaczyna gromadzić się w jamie opłucnej, dochodzi do rozwoju przewlekłego zapalenia opłucnej i worka osierdziowego. Skutkuje to zaburzeniami w pracy płuc i serca. Dodatkowo dochodzi do postępującego wyniszczenia organizmu z objawami niedożywienia (odżywcza chłonka nie trafia do układu krwionośnego). Większość przypadków chłonkopiersia u psów i kotów jest idiopatyczna, ponieważ nie można ustalić jego pierwotnej przyczyny.

Uważa się, że przyczyną choroby jest limfangiektazja, tzn. poszerzenie naczyń chłonnych w klatce piersiowej, co skutkuje nieprawidłowym ciśnieniem i przepływem chłonki, a w konsekwencji jej wydostawaniem się poza naczynia do jamy opłucnej. Przewód będący w obrębie klatki piersiowej stanowi kontynuację zbiornika chłonki i zazwyczaj rozpoczyna się między odnogami przepony. U kotów TD jest małych rozmiarów i znajduje się między aortą a żyłą nieparzystą po lewej stronie śródpiersia, u psów natomiast jest on po prawej stronie śródpiersia do wysokości V lub VI kręgu piersiowego, gdzie przemieszcza się na stronę lewą. Przewód piersiowy w swoim końcowym przebiegu może przyjmować postać jednego naczynia lub rozgałęziać się na wiele odnóg uchodzących do żyły szyjnej zewnętrznej, żyły nieparzystej lub innych naczyń stanowiących zlewisko żyły czczej doczaszkowej po prawej stronie. Do poszerzenia naczyń chłonnych piersiowych najczęściej dochodzi wskutek zwiększonego przepływu limfy i/lub wskutek zmniejszonego drenażu limfatycznego do układu żylnego (np. przy zwiększonym ciśnieniu w naczyniach żylnych). 

Wiadomo, że do idiopatycznego chłonkopiersia predysponowane są psy rasy chart afgański oraz shiba inu [1, 2, 8, 10]. Wśród kotów notuje się przypadki u ras orientalnych (koty syjamskie, himalajskie). W niedawnych badaniach wykazano, że w grupie 79 kotów, u których stwierdzono gromadzenie się płynu w jamie klatki piersiowej, chłonkopiersie rozpoznano u 3,8% badanych zwierząt [14].

Zarówno u psów, jak i u kotów nie stwierdzono dotychczas predyspozycji płciowej. 

Przyczyny powstawania 

Chylothorax jako skutek zwiększenia ciśnienia żylnego w krążeniu dużym może towarzyszyć następującym chorobom: chłoniak śródpiersia lub grasiczak, kardiomiopatia, tetralogia Fallota, guzy podstawy serca, wodosierdzie, dysplazja zastawki trójdzielnej, serce trójprzedsionkowe prawe (cor triatriatum dexter), dirofilarioza, ciała obce, zakrzepica żyły głównej przedniej, ziarniniaki grzybicze, wady wrodzone przewodu piersiowego, naczyniakowatość limfatyczna (limfangioleiomiomatoza), skręt płaca płuc [7, 10, 12]. Wpływ na powstanie chłonkopiersia mają czynniki zwiększające prawostronne ciśnienie żylne lub utrudniony przepływ chłonki z przewodu piersiowego do systemu żylnego (kardiomiopatia, prawostronna niewydolność serca, zwężenie żyły głównej doczaszkowej). Opisywane są też przypadki chłonkopiersia pourazowego [13]. 

W badaniu klinicznym pierwszym, a czasem jedynym objawem choroby jest kaszel, który może poprzedzać wystąpienie duszności. Może on być efektem podrażnienia przez płyn lub towarzyszyć pierwotnemu procesowi chorobowemu w klatce piersiowej. Duszność przejawia się ogromnym wysiłkiem w czasie wdechu i opóźnieniem wydechu. Podczas osłuchiwania grzbietowych pól płuc można usłyszeć nasilone szmery oskrzelowo-pęcherzykowe. Temperatura ciała może być prawidłowa, natomiast u części pacjentów stwierdza się stłumienie tonów serca, zaburzenia rytmu serca, szmery sercowe bądź płyn w worku osierdziowym, apatie, bladość błon śluzowych, utratę masy ciała. Widoczne jest też postępujące wyniszczenie organizmu. W diagnostyce różnicowej należy wykluczyć inne choroby powodujące gromadzenie się wysięku, np. ropniak opłucnej. Powszechnie stosowane są badania dodatkowe, takie jak rentgenogram (RTG) klatki piersiowej, badanie ultrasonograficzne (USG), badanie echokardiograficzne, badanie przy użyciu tomografii komputerowej oraz badania laboratoryjne. Dzięki wspomnianym badaniom dodatkowym często możliwe jest wskazanie przyczyny pierwotnej i jej leczenie, np. nowotwory na terenie klatki piersiowej, robaczyca serca, skręt płata płuca, urazy czy uszkodzenie jatrogenne.

Chirurgiczne leczenie idiopatycznego chłonkopiersia polega na zamknięciu przepływu chłonki przez przewód piersiowy i zmuszeniu organizmu do otwarcia alternatywnych dróg odpływu chłonki omijających jamę opłucnej. Jest wiele metod operacyjnych mających na celu osiągnięcie tego efektu. Wiele, bo żadna z nich nie jest w stu procentach skuteczna. Można podwiązać przewód piersiowy, wykonać omentalizację jamy opłucnej, usunąć worek osierdziowy w celu poprawy pracy serca i ułatwienia odpływu chłonki do układu krwionośnego oraz usunąć zbiornik mleczu, z którego wychodzi przewód piersiowy. Wykonywane są też operacje techniką małoinwazyjną – metoda torakoskopowa polegająca na zamknięciu klipsami naczyniowymi TD i jego odgałęzień oraz wykonaniu częściowej perikardiektomii [13]. Niestety, postępowanie chirurgiczne przysparza wielu problemów, ponieważ do tej pory nie odnotowano żadnej wysoce efektywnej techniki zatamowania wycieku chłonki do jamy opłucnej. Najczęściej stosowaną metodą operacyjnego leczenia chylothorax jest podwiązanie przewodu piersiowego, ale skuteczność tej procedury jest oceniana u psów na ok. 50%, a u kotów poniżej 40%. W ostatnim czasie wykazano, że podwiązanie TD z jednoczesnym wycięciem okna w worku osierdziowym (częściowa perikardiektomia) pozwala osiągać lepsze efekty sięgające nawet 80–90% skuteczności [4, 6]. Wynika to z faktu, że przy zgrubieniu i zwłóknieniu osierdzia lub otaczających go tkanek otwór taki pozwala zmniejszyć ciśnienie w naczyniach żylnych krążenia małego, co niekiedy wystarcza do przywrócenia prawidłowego krążenia chłonki w organizmie. Opisano nawet przypadki, kiedy sama tylko częściowa perikadiektomia bez podwiązywania TD doprowadziła do ustąpienia objawów chłonkopiersia [4, 6].

...